‘ପାଲି ଭାଷା’, ଇଣ୍ଡୋୟୁରୋପୀୟ ଭାଷା ପରିବାରର ଅନ୍ତର୍ଗତ ମଧ୍ୟ-ଭାରତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟ ଭାଷାର ଆଦିସ୍ତର । ଏହାର ସମୟ ଖ୍ରୀ.ପୂ ୬୦୦ରୁ ଖ୍ରୀ.ପୂ ୧୦୦ ଶତାବ୍ଦୀ । ସଂସ୍କୃତ ପରି ପାଲିଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ ସନ୍ଧିର ପ୍ରୟୋଗ ରହିଛି । ବାକ୍ୟର ଦୀର୍ଘତାକୁ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ କରିବାକୁ ଯାଇ ସନ୍ଧିର ସୃଷ୍ଟି । ଏଥିରେ ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ ବର୍ଣ୍ଣର ମିଶ୍ରଣ ଘଟିଥାଏ । ସନ୍ଧିଦ୍ୱାରା ବାକ୍ୟର ଶବ୍ଦ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ତେବେ ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ସଂସ୍କୃତ ସନ୍ଧିନିୟମ ଆଧାରରେ ପାଲି ଭାଷାର ସନ୍ଧି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଆଲୋଚନା କରାଯିବାର ପ୍ରୟାସ କରାଯାଇଛି।

ନାରୀବାଦର ଚୌହଦୀରେ ଉପସଂସ୍କୃତି ଗଠନ ମାନସିକତା ନେଇ ଅଧୁନା ନାରୀ ସ୍ରଷ୍ଟା ଆପଣାର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସରଣୀ ତିଆରିବାରେ ଲାଗିଛି। ଉତ୍ତର ଅଶୀ ସମୟରେ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନାନା ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ଏଥିପାଇଁ ତାକୁ ଦେଇଛି ଏକ ବ୍ୟାପ୍ତ ପରିସର। ପୁରୁଣା ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ନୂଆ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ନେଇ ତଉଲିବା ସହିତ ମିଥ୍‌ର ପୁନର୍ମୂଲ୍ୟାୟନ ଏହି ସମୟର ଅନ୍ୟତମ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ। ସମ୍ପ୍ରତି ନାରୀ ବିମର୍ଶ ଭଳି ଏକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ଲେଖିକା ମିଥ୍‌ର ପୁନର୍ମୂଲ୍ୟାୟନ ମାଧ୍ୟମରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଛି; ଯାହା ନାରୀବାଦୀ ସାହିତ୍ୟ ଓ ସମାଲୋଚନା କ୍ଷେତ୍ରକୁ ନୂତନ ଏକ ଦିଶା ଦେଖାଇଛି।

ମାତ୍ର ଏକ ପଞ୍ଚମାଂଶ ସମୟ ବିତିଛି ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର । ତଥାପି ଏ ଶତାବ୍ଦୀର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଓ ସାହିତ୍ୟକୁ ନେଇ ଚର୍ଚ୍ଚା-ପରିଚର୍ଚ୍ଚା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି ବିଭିନ୍ନ ପତ୍ରପତ୍ରିକାରେ । ଏପରିକି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପୁସ୍ତକର ଉଦ୍ୟମ ମଧ୍ୟ ଦେଖାଗଲାଣି ଅନେକତ୍ର । ସମୟ ସହିତ ତାଳଦେଇ ବିଚାର, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଓ ଆଭିମୁଖ୍ୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ସ୍ୱାଭାବିକତା । ବଦଳୁଥିବା ଯୁଗୀୟ ଅଭିରୁଚି ହିଁ ଯେକୌଣସି ସମୟଖଣ୍ଡକୁ ଭିନ୍ନ ମାନଦଣ୍ଡରେ ତଉଲିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । କ୍ରମଶଃ ଅପହଞ୍ଚରୁ ପହଞ୍ଚ ମନେହେଉଥିବା ଏ ବିଶ୍ୱରେ ମଣିଷ-ମଣିଷ ଓ ମଣିଷ ସମାଜ ଭିତରେ କିନ୍ତୁ ଯୋଜନ ଯୋଜନ ଦୂରତ୍ୱ । ସୋସିଆଲ୍ ମିଡ଼ିଆର ପ୍ରଚାର-ପ୍ରସାର ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଓ ଆତ୍ମବିଜ୍ଞାପନର ବ୍ୟାପକ ସୁଯୋଗ ଦେଇଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଜୀବନ ଅବସାଦ ଓ ଆତ୍ମନିର୍ବାସନ ଭୋଗିବାକୁ ବାଧ୍ୟହେଉଛି ବେଳେବେଳ । ସଂକଟ, ସନ୍ତ୍ରସ୍ତ, ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ଓ ଦ୍ୱିଧାର ଚାରିଛକରେ ଠିଆହେଇଥିବା ମଣିଷର ସାହିତ୍ୟ ମଧ୍ୟ ସମପର୍ଯ୍ୟାୟର ହେବା ଏକ ସ୍ୱାଭାବିକତା । ଭାଷା, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି, ଶୈଳୀ, ସଂରଚନା - ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସାହିତ୍ୟ ନିଜକୁ ବିବର୍ତ୍ତିତ ଓ ବିକଶିତ କରିଚାଲିଛି ।

ସାରଳା ମହାଭାରତ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଆଦ୍ୟ ଲିଖିତ ଆଖ୍ୟାନ । ସାରଳା ଦାସ ମହାଭାରତରେ ସଂସ୍କୃତ ମହାଭାରତର କାହାଣୀର କେବଳ ପୁନର୍ଲିଖନ କରିନାହାନ୍ତି ସେ ନିଜେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ କାହାଣୀ ସଂଯୋଜନା କରିଛନ୍ତି । ତେବେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ହେଉଛି ଯେ, ଆଜି ଲୋକଧାରା ତଥା ସାହିତ୍ୟର ବିଦ୍ୱାନମାନେ କାହାଣୀ ସଂଯୋଜନା ବା କାହାଣୀ କଥନର ଯେଉଁ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରୁଛନ୍ତି ସାରଳା ଦାସ କାହାଣୀ କଥନର ସେହି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଦିଗଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ସେତେବେଳେ ପରୋକ୍ଷ ତଥା ପ୍ରତକ୍ଷରେ ଅବଗତ ହୋଇପାରିଥିଲେ ଆଉ ସେଇଥିପାଇଁ ସେ ମହାଭାରତ ଭଳି ବିରାଟ ଆଖ୍ୟାନର ନିର୍ମାଣ କାଳରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସୁସଂହତ ଭାବେ ସଂଯୋଜିତ କରିଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧରେ ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାହାଣୀ ସଂଯୋଜନାର ସେହି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଦିଗଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଇଛି ।

ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧରେ ୧୭୧୦ ରୁ ୨୦୧୪ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଣୀତ ଓଡ଼ିଆ ସମଭାଷୀ ଶବ୍ଦକୋଷଗୁଡ଼ିକୁ ଭିତ୍ତିକରି ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦକୋଷ ଦୀର୍ଘ ଦୁଇ ଶହ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ କାଳ ଧରି ବହୁବିଧ ସମ୍ପୃକ୍ତି ମଧ୍ୟ ଦେଇ ବିକାଶ ଲାଭ କରିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାବହାରିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟକୁ ଏଇ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ସମୀକ୍ଷାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍ଜମା କରାଯାଇଛି । କେଉଁ କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ସେହି କୋଷଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକରେ ନୂତନତା ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି ସେ ସବୁର ଆକଳନ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧରେ ପରୀକ୍ଷା ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ ଭିତ୍ତିରେ କରାଯାଇଛି ।